Μεγάλες ανατροπές στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, αλλαγές στα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, αλλά και περαιτέρω συγχώνευση των υπαρχόντων ασφαλιστικών φορέων προβλέπει μελέτη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), που βρίσκεται ήδη στα χέρια του υπουργού Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, Γιάννη Βρούτση.
Ενδεικτικό της έκτασης των αλλαγών είναι πως προτείνεται η αντικατάσταση των παροχών σε 500.000 αναπήρους (συντάξεις και επιδόματα) από ένα νέο επίδομα -ύψους 500 ευρώ- το οποίο θα δίνεται με αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια.
Οι βασικές προτάσεις που καταγράφονται στη μελέτη του ΟΟΣΑ είναι οι εξής:
•Δημιουργία ενιαίου επιδόματος αναπηρίας 500 ευρώ και κατάργηση όλων των επιμέρους ρυθμίσεων. Αυτό ανοίγει τον δρόμο για αντικατάσταση ακόμα και των αναπηρικών συντάξεων από το νέο επίδομα το οποί θα δίνεται με αυστηρά κριτήρια. Με βάση την εισήγηση, την οικονομική ενίσχυση θα δικαιούνται μόνο άτομα ανίκανα για εργασία που πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια.
•Επέκταση των βοηθημάτων κατά της ανεργίας με εισοδηματικά κριτήρια και ανάλογα με τη διαθεσιμότητα για εργασία. Το υπουργείο θα πάρει πρωτοβουλία για να τρέξει η ρύθμιση από το 2014 και να καλυφθούν άτομα που αναζητούν δουλειά για πάνω από 12 μήνες. Το επίδομα θα διαμορφώνεται στα 200 ευρώ τον μήνα και θα δίνεται σε άτομα με ετήσιο εισόδημα 10.000 ευρώ. Το ποσό του εισοδήματος προσαυξάνεται κατά 586 ευρώ για κάθε ανήλικο τέκνο.
•Καθιέρωση ενιαίου στεγαστικού επιδόματος με εισοδηματικά κριτήρια. Το ποσό θα εξαρτάται μεταξύ άλλων από την οικογενειακή κατάσταση του δικαιούχου και θα κυμαίνεται από 50 έως 150 ευρώ.
•Ενοποίηση οικογενειακών επιδομάτων και χορήγησή τους με εισοδηματικά κριτήρια. Για το θέμα αυτό έχει ήδη υπάρξει πλήρης αναμόρφωση των οικογενειακών επιδομάτων που χορηγεί ο ΟΓΑ.
•Θέσπιση ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος. Το υπουργείο θα θέσει σε εφαρμογή πιλτοικά το μέτρο από το 2014 σε δύο περιοχές της χώρας. Το κονδύλι που θα διατεθεί σε πρώτη φάση θα είναι 20 εκατ. ευρώ και η οικονομική βοήθεια θα δίνεται με εισοδηματικά κριτήρια.
•Υπαγωγή του ΕΤΑΑ και του ΕΤΑΠ ΜΜΕ στο ΙΚΑ ή στον ΟΑΕΕ.
•Υπαγωγή όλων των ταμείων υγειονομικής περίθαλψης στον ΕΟΠΥΥ
•Αυστηρό χρονοδιάγραμμα για ενοποίηση παροχών και εισφορών στα ταμεία. Σταδιακή κατάργηση των διαφορετικών ρυθμίσεων στα ταμεία.
Τι αναφέρεται στη μελέτη
Στη μελέτη αναφέρεται πως «το ελληνικό κοινωνικό σύστημα προστασίας αναπτύχθηκε εδώ και δεκαετίες χωρίς σαφή στρατηγική, με αποτέλεσμα να καταστεί ιδιαιτέρως περίπλοκο, κατακερματισμένο, αλληλεπικαλυπτόμενο και αναποτελεσματικό. Κάποιες μεταρρυθμίσεις έχουν αναληφθεί, ωστόσο είναι κατακερματισμένες και ημιτελείς, και γενικώς, ανεπαρκείς σε σχέση με τις απαραίτητες αλλαγές, έτσι ώστε το σύστημα της κοινωνικής προστασίας να αποκτήσει ορθολογικές βάσεις. Το ισχύον σύστημα κοινωνικής προστασίας έχει πλαισιωθεί από μια περίπλοκη θεσμική δομή στο κέντρο της, η οποία υπονομεύει την αποδοτικότητα, τη λογοδοσία και την αποτελεσματική εφαρμογή του».
Μεταξύ άλλων, ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι:
•Πρέπει να επεκταθεί το επίδομα ανεργίας και η διάρκειά του, βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, και να αναπτυχθούν προγράμματα διασύνδεσης των προνοιακών παροχών με την υποχρέωση ή τη διαθεσιμότητα προς εργασία καθώς και ενεργητικές πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης.
•Πρέπει να ολοκληρωθεί η εφαρμογή της μεταρρύθμισης των οικογενειακών επιδομάτων που βρίσκεται σε εξέλιξη.
•Πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα αντικατάστασης των υφιστάμενων επιδομάτων αναπηρίας από ένα ενιαίο επίδομα βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, συμβατό με τους υπάρχοντες νομικούς και πρακτικούς περιορισμούς και να βασιστούν τα επιδόματα αναπηρίας και τα επίπεδα συντάξεων, στο μέτρο του δυνατού, στη δυνατότητα προς εργασία, έτσι ώστε να ενθαρρύνεται η απασχόληση.
•Πρέπει να θεσμοθετηθεί ένα νέο στεγαστικό επίδομα βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, καθώς τα στεγαστικά επιδόματα μέχρι σήμερα στηρίζουν την κατασκευή και την ενοικίαση κατοικίας, αλλά δεν αντιμετωπίζουν το διογκούμενο πρόβλημα των αστέγων.
Σημειώνεται ότι οι κοινωνικές δαπάνες είναι σχετικά χαμηλές σε σχέση με τις αντίστοιχες σε διεθνές επίπεδο, την ίδια στιγμή που σε σχέση με μερικές από τις χώρες που έχουν θέσει σε εφαρμογή μεγάλα προγράμματα λιτότητας, η Ελλάδα εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες φτώχειας πριν από την εφαρμογή περικοπών στις δημόσιες δαπάνες. Αναφέρεται ότι υπάρχουν ενδείξεις πως η φτώχεια τείνει να είναι ακραία με σχεδόν το 40% των νοικοκυριών που ζουν στο όριο της φτώχειας να ζουν με εισόδημα μικρότερο από το 40% του διάμεσου εισοδήματος, καθώς και ότι η στόχευση των επιδομάτων είναι ελλιπής και η κάλυψη των φτωχότερων πολιτών είναι ανεπαρκής, καθώς μόνο το 50% των δικαιούχων ανήκει στο πιο φτωχό 30% του πληθυσμού.
Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι τα επιδόματα είναι πολυάριθμα αλλά δεν καλύπτουν αποτελεσματικά τις υπάρχουσες ανάγκες και σημειώνει ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά οικογενειακά επιδόματα αλλά προσπαθούν να καλύψουν ταυτόχρονα πολλούς αποδέκτες με αποτέλεσμα να μην καλύπτουν αποτελεσματικά τις υπάρχουσες ανάγκες ενώ έχουν και ελλιπή στόχευση.
Επιδόματα αναπηρίας
Σε ό,τι έχει να κάνει με τα επιδόματα αναπηρίας, στη μελέτη αναφέρεται ότι το ισχύον σύστημα παροχών αναπηρίας είναι περίπλοκο, με πολλές και αλληλεπικαλυπτόμενες κατηγορίες αναπηρίας. Στην Ελλάδα, οι παροχές αναπηρίες παρέχουν εκτεταμένο και σχετικά υψηλό επίπεδο κάλυψης σε σύγκριση με άλλες κοινωνικές παροχές. Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι πρόκειται για έναν από τους πιο προβληματικούς τομείς της δημόσιας δαπάνης αναφορικά με την αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών. Σήμερα, περίπου οι μισοί από αυτούς που δηλώνουν ανάπηροι λαμβάνουν επίδομα στην Ελλάδα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 35% στη Γαλλία, και σε 26% στην Πορτογαλία.
Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης
Σχετικά με την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι παρά τις μεταρρυθμίσεις, η ενοποίηση των Ταμείων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΤΚΑ) παραμένει περιορισμένη, συχνά επιφανειακή και αργή. Η διαχείριση της κοινωνικής ασφάλισης είναι διασκορπισμένη σε ένα πλέγμα 40 και άνω διαφορετικών Ταμείων Κοινωνικής Ασφάλισης και απαιτεί εξορθολογισμό, επισημαίνοντας ότι η υφιστάμενη δομή των ταμείων παραμένει ιδιαίτερα περίπλοκη. «Η ενοποίηση των ΤΚΑ παραμένει περιορισμένη και σε πολλές περιπτώσεις, επιφανειακή. Τα ταμεία που ενοποιήθηκαν διατηρούν σε γενικές γραμμές οικονομική και λογιστική αυτοτέλεια, ξεχωριστές διοικητικές δομές και πληροφοριακά συστήματα. Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων είναι αργή», αναφέρει ο ΟΟΣΑ ζητώντας ουσιαστική ενοποίηση των φορέων αλλά περαιτέρω συγχώνευση τους όπως αναφέρει χαρακτηριστικά του ΕΤΑΠ-ΜΜΕ και του ΕΤΑΑ στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ ή στον ΟΑΕΕ.
