ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής το 2011 πραγματοποιήθηκαν 477 αυτοκτονίες. Πρόκειται για το μεγαλύτερο αριθμό αυτοκτονιών που έχει καταγραφεί στη χώρα τα τελευταία 50 χρόνια (από την έναρξη επίσημων καταγραφών, πηγή: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας).

Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν άνδρες, ωστόσο υπάρχει μία ιδιαιτέρως σημαντική αύξηση του 

αριθμού των γυναικών που αυτοκτόνησαν.

   

	ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2010	ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2011	ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
ΑΝΔΡΕΣ	336 άνδρες	393 άνδρες	+16,9%
ΓΥΝΑΙΚΕΣ	41 γυναίκες	84 γυναίκες	+104,8%
ΣΥΝΟΛΟ	377 άτομα	477 άτομα	+26,52%

• Το 2007 καταγράφηκαν 328 αυτοκτονίες (268 άνδρες και 60 γυναίκες)
• Το 2008 καταγράφηκαν 373 αυτοκτονίες (308 άντρες και 65 γυναίκες)
• Το 2009 καταγράφηκαν 391 αυτοκτονίες (333 άντρες και 58 γυναίκες)

Η περιφέρεια με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτοκτονιών το 2011 ήταν η Αττική (35% των συνολικών θανάτων στην Ελλάδα), κρατώντας την πρώτη αυτή θέση και το 2010, καθώς η Αττική είχε το ποσοστό του 29% των συνολικών αυτοκτονιών στην Ελλάδα. Αναλυτικότερα οι περιοχές και οι θάνατοι από αυτοκτονία, για τα έτη 2010 και 2011 ήταν οι εξής:

Περιφέρεια	2010(σύνολο αυτοκτονιών 377)	2011(σύνολο αυτοκτονιών 477)	Μεταβολές
ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ	26 αυτοκτονίες	33 αυτοκτονίες	+26,9%
ΑΤΤΙΚΗ	109 αυτοκτονίες	172 αυτοκτονίες	+57,7%
ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ	10 αυτοκτονίες	4 αυτοκτονίες	-60,0%
ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ	27 αυτοκτονίες	36 αυτοκτονίες	+33,3%
ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ	9 αυτοκτονίες	14 αυτοκτονίες	+55,5%
ΗΠΕΙΡΟΣ	16 αυτοκτονίες	13 αυτοκτονίες	-18,7%
ΘΕΣΣΑΛΙΑ	34 αυτοκτονίες	33 αυτοκτονίες	-2,9%
ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ	8 αυτοκτονίες	9 αυτοκτονίες	+12,5%
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ	45 αυτοκτονίες	53 αυτοκτονίες	+17,7%
ΚΡΗΤΗ	27 αυτοκτονίες	37 αυτοκτονίες	+37,0%
ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ	9 αυτοκτονίες	14 αυτοκτονίες	+55,5%
ΠΕΛ/ΝΗΣΟΣ	30 αυτοκτονίες	33 αυτοκτονίες	+10%
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ	21 αυτοκτονίες	23 αυτοκτονίες	+9,5%
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ	6 αυτοκτονίες	3 αυτοκτονίες	-50%

Γενικότερα, εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα οι αυτοκτονίες είναι πολύ περισσότερες αυτών που καταγράφονται ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι 15 – 20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. 

Στοιχεία από τη λειτουργία της Γραμμής Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018

To 1018 δέχθηκε περίπου 4000 κλήσεις κατά τη διάρκεια του 2012. Αποκλείοντας τις λάθος και διερευνητικές κλήσεις, 1366 κλήσεις είχαν συγκεκριμένο αίτημα. Αναλυτικότερα:

-47.3% των κλήσεων ήταν από τους άμεσα ενδιαφερόμενους (άτομα που καλούσαν για τους εαυτούς τους)

-25.3% των κλήσεων ήταν από έμμεσα ενδιαφερόμενους (γονείς, συγγενείς, φίλοι, σύντροφοι κλπ. ατόμων που εμφάνιζαν αυτοκτονικές συμπεριφορές)

-16.5% των κλήσεων ήταν από αστυνομικές, δικαστικές αρχές, χρήστες του διαδικτύου σχετικά με αναρτήσεις του διαδικτύου που παρέπεμπαν σε αυτοκτονικές/αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

-10.9% των κλήσεων ήταν για διαφορετικά αιτήματα πέρα από αυτοκτονικές συμπεριφορές προσώπων, πχ. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, αστυνομικά τμήματα, αλλαγή ραντεβού για το κέντρο παρέμβασης για την αυτοκτονία.

-49.4% των κλήσεων αφορούσε άντρες και το 48.9% γυναίκες

-Το μεγαλύτερο ποσοστό των κλήσεων αφορούσε την ηλικιακή ομάδα των 36-40 ετών και αμέσως μετά ηλικίες μεταξύ 21 με 25 ετών.

Οι νομοί με τη μεγαλύτερη επικοινωνία στο 1018 ήταν: νομός Αττικής (40.2%), Θεσσαλονίκη (11.7%) και Ηράκλειο (4.1%)

Η επαγγελματική κατάσταση των χρηστών της γραμμής με αυτοκτονική συμπεριφορά ήταν:

• Άνεργοι 20.9%
• Δημόσιοι υπάλληλοι 7.1%
• Ιδιωτικοί 5.6%
• Ελεύθεροι επαγγελματίες 6.5%
• Φοιτητές/τριες 5.5%
• Μαθητές/τριες 4.5%
• Αδιευκρίνιστη επαγγελματική κατάσταση 39.2%

Προηγούμενες απόπειρες αναφέρθηκαν από το 31.2% των χρηστών της γραμμής, καθώς ο αυτοκτονικός ιδεασμός κατά τη διάρκεια των κλήσεων άγγιζε το 57.4% των καλούντων.Το 16.4% ανέφερε οικονομικά προβλήματα ως αίτιο της αυτοκτονικής συμπεριφοράς.

Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας

Η ΚΛΙΜΑΚΑ έχει σχεδιάσει ένα Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, το οποίο υιοθετήθηκε από το Υπουργείο Υγείας, ωστόσο δεν έχει εγκριθεί μέχρι σήμερα η έναρξη της υλοποίησής του. 

Βασικοί άξονες του Εθνικού Προγράμματος για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας είναι: η ανάπτυξη εξειδικευμένων περιφερειακών παραρτημάτων του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, η διασύνδεση αυτών και η λειτουργική εξειδικευμένη κάλυψη των ατόμων πουβρίσκονται σε κίνδυνο σε εθνικό επίπεδο, το ερευνητικό έργο, η εκπαίδευση ειδικών επαγγελματικών ομάδων (επαγγελματίες υγείας, εκπαιδευτικοί, αστυνομικοί, ιερείς κ.λπ.), η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού. Βασικό στόχο του Εθνικού Προγράμματος αποτελεί η ανάπτυξη ενός δικτύου και ενός πλέγματος δράσεων σε εθνικό επίπεδο, στοχευόμενων στην πρόληψη της αυτοκτονίας στην Ελλάδα καθώς και των συνεπειών αυτής σε όλους τους τομείς. 

Αν και η αυτοκτονία θεωρείται ως ένα από τα πλέον πολυσύνθετα προβλήματα στον τομέα της υγείας, οι διεθνείς πρακτικές καθώς και τα σχετικά ερευνητικά αποτελέσματα αναδεικνύουν ότι μπορεί να επιτευχθεί μία προληπτική προσέγγιση αυτής με εμφανή αποτελέσματα, μέσω συντονισμένων, διεπιστημονικών παρεμβάσεων σε διάφορα επίπεδα της κοινωνικής σφαίρας καθώς και στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Οι αποτελεσματικές πολιτικές και τα προγράμματα με σαφή ανταποκρινόμενα αποτελέσματα στον άξονα της πρόληψης μοιράζονται βασικά κοινά στοιχεία. Αυτά είναι η ολιστική προσέγγιση, ανταποκρινόμενη στο σύνολο των βιο-ψυχο-κοινωνικών όψεων της αυτοκτονίας και η πληρότητα της κάλυψης όλων των σχετικών πεδίων και αξόνων, σε αντίθεση με μία στείρα ανταπόκριση σε ένα κυρίαρχο μοντέλο. Ο βασικός, άλλωστε άξονας του Εθνικού Προγράμματος για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, δεν είναι η απλή ίδρυση ενός συνόλου νέων υπηρεσιών καθαρά απευθυνόμενων στο εν λόγω πρόβλημα δημόσιας υγείας, αλλά ο ουσιαστικός συντονισμός των υπαρχόντων παρόχων υπηρεσιών υγείας αλλά και των άλλων εμπλεκομένων στο ζήτημα επαγγελματικών ομάδων και κοινωνικών μερών. 

Η ανάπτυξη του Εθνικού Προγράμματος σύμφωνα με τις ανωτέρω κατευθυντήριες γραμμές θα συντελέσει στη διαμόρφωση των παρακάτω αποτελεσμάτων, με απώτερο σκοπό τη μείωση των αυτοκτονιών και των συνεπειών αυτών σε διαχρονικό πλαίσιο:

-Η διασφάλιση της αναγνώρισης των αυτοκαταστροφικών ατόμων 

-Η παροχή εξειδικευμένης φροντίδας στα άτομα σε κίνδυνο αυτοκτονίας 

-Η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και των επαγγελματικών δεξιοτήτων των σχετικών επαγγελματικών ομάδων, που εμπλέκονται στο ζήτημα της αυτοκαταστροφικότητας και της αυτοκτονίας.

-Η ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων και επαγγελματικών ομάδων προκειμένου να λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά στην ανάπτυξη ενός συνόλου δράσεων στοχευόμενων στην πρόληψη της αυτοκτονίας

-Η προώθηση της ερευνητικής διαδικασίας στο πεδίο της αυτοκτονίας στην Ελλάδα

-Η αξιολόγηση του έργου και των δράσεων προκειμένου να καταρτιστεί μία στρατηγική για την πρόληψη της αυτοκτονίας σε εθνικό επίπεδο. 

Η ΚΛΙΜΑΚΑ λειτουργεί από το 2007, τη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία με το νούμερο 1018. Η Γραμμή λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα και δέχεται κλήσεις από κινητό ή σταθερό τηλέφωνο, από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με αστική χρέωση. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές.

Απευθύνεται σε:

• Ανθρώπους που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν
• Ανθρώπους που έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν στο παρελθόν
• Ανθρώπους με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά
• Ανθρώπους που βιώνουν την απώλεια ή ανησυχούν για κάποιο δικό τους άνθρωπο

Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία εντάσσεται από τον Απρίλιο του 2012 στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, το οποίο λειτουργεί από την ΚΛΙΜΑΚΑ, συγχρηματοδοτούμενο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και τις εθνικές αρχές.

Στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψης της Αυτοκτονίας, ειδικά εκπαιδευμένοι, επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναλαμβάνουν την θεραπευτική αντιμετώπιση ατόμων που έχουν εκδηλώσει αυτοκτονική συμπεριφορά, ενώ, αναλόγως της περίπτωσης, η θεραπεία μπορεί να αφορά βραχεία ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για την αντιμετώπιση ψυχολογικής κρίσης που παρουσιάστηκε σε ένα άτομο λόγω δυσμενών γεγονότων ζωής ή μακρόχρονη θεραπευτική αντιμετώπιση σε άτομα που εκτιμάται ότι παρουσιάζουν συγκεκριμένες ψυχικές διαταραχές. Ειδικότερα, παρέχονται οι κάτωθι υπηρεσίες:

• Ψυχιατρική και Ψυχοκοινωνική αξιολόγηση
• Διάγνωση και θεραπευτική προσέγγιση ψυχιατρικών διαταραχών 
• Ατομικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
• Ομαδικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
• Παρέμβαση σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού και διαχείριση κρίσης 
• Συνταγογράφηση φαρμακευτικής αγωγής
• Ψυχολογική Αυτοψία
• Ψυχοεκπαίδευση
• Survivors’ groups

Στο πλαίσιο του ανωτέρω έργου η ΚΛΙΜΑΚΑ αναπτύσσει ένα σύνολο δράσεων εκπαίδευσης, ενημέρωσης –ευαισθητοποίησης καθώς και ερευνητικό έργο, ενώ συμμετέχει, ως οργανωτικό μέλος, στη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (International Association for Suicide Prevention - IASP), φορέας ο οποίος αποτελεί το ανώτερο όργανο για την κατάρτιση στρατηγικών στον τομέα της πρόληψης αλλά και των ερευνητικών διαδικασιών, σε καθεστώς συνηγορίας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.